In het RD stonden onlangs enkele artikelen over echtscheiding en hertrouwen van de hand van dr. G.A. van den Brink (18 november 2016), een reactie daarop van ds. W. Silfhout (24 november 2016) en een reactie op beide artikelen van dr. R. van Kooten (28 november 2016). In de Terdege, die zichzelf omschrijft als een reformatorisch familieblad en onderdeel is van de Erdee Media Groep (EMG), stond in het nummer van 20 juli 2016 een artikel van de hand van ds. P.C. Hoek (HHK) met als titel 'Hertrouwen?'. Echtscheiding en hertrouwen is niet alleen buiten de kerk gemeengoed, maar steeds meer ook binnen kerkelijk Nederland. Bovengenoemde predikanten hebben zo hun eigen visie op dit onderwerp, maar hebben allemaal één ding gemeen. Ze achten hertrouwen mogelijk van degene die bedrogen is door overspel. Is dat een bijbelse visie?

Het Terdege artikel
Ds. Hoek heeft een heel persoonlijke vraag van een lezer gekregen. Het betreft de vraag of er na een echtscheiding een bijbelse weg is naar een volgend huwelijk? In het eerste gedeelte van het artikel wordt een korte achtergrond geschetst van de situatie waarin de vraagsteller (de vrouw in kwestie) verkeert. Elke huwelijkscrisis is een triest gevolg van onze val in Adam. Of dit nu met woorden geschiedt binnen een huwelijk of met de daad van verbreking door één of beide huwelijkspartners. We zijn allemaal verbondsbrekers doordat we ons afgescheiden hebben van God en de duivel de hand gegeven hebben. We hebben allemaal geestelijke hoererij gepleegd door God de rug toe te keren. De HEERE God had ons allemaal in die val kunnen laten. Dat zou een rechtvaardig oordeel zijn, hetgeen Gods kind in de bekering ook gaat toestemmen en omhelzen (Lev. 26:41-42). In die weg komt de HEERE Zijn verzoening te schenken, in de toepassing van het gestorte hartebloed van de Zaligmaker aan het hart, zodat de Zijnen door geloof mogen uitroepen: "De HEERE onze Gerechtigheid" (Jeremia 23:6). Wat een wonder dat Hij ons niet voor eeuwig de scheidbrief gegeven heeft! (Jeremia 3:1) Een eeuwigheid is nodig om God de lof toe te brengen om wie Hij is en om wat Hij doet.

De Bijbel is zeer duidelijk dat wat God samengevoegd heeft door de mens niet gescheiden mag worden (Mattheüs 19:6). De HEERE haat het verlaten (Maleachi 2:14-16). Er is geen bijbelse legitimatie voor echtscheiding en hertrouwen, want dan zou er legitimatie van de zonde zijn! Het ja-woord mag dus door geen enkele partij verbroken worden. Beseffen we wel dat een huwelijk, gesloten voor Gods aangezicht, waarbij Zijn zegen is afgesmeekt, nooit verbroken mag worden?! Een huwelijk hoort in geloof te zijn aangegaan! Als dit niet zo is, dan is het al zonde voor God, want al wat uit het geloof niet is, dat is zonde (Romeinen 14:23). De farizeeën, die Jezus probeerden te vangen op Zijn woorden, kwamen met de vraag of het een mens geoorloofd is om zijn vrouw te verlaten om allerlei oorzaak?
Wat antwoordde Jezus?
Doch Hij antwoordende zeide tot hen: Hebt gij niet gelezen, Die van den beginne den mens gemaakt heeft, dat Hij hen gemaakt heeft man en vrouw? En gezegd heeft: Daarom zal een mens vader en moeder verlaten en zal zijn vrouw aanhangen, en die twee zullen tot één vlees zijn? Alzo dat zij niet meer twee zijn, maar één vlees. Hetgeen dan God samengevoegd heeft, scheide de mens niet. Zij zeiden tot Hem: Waarom heeft dan Mozes geboden een scheidbrief te geven en haar te verlaten? Hij zeide tot hen: Mozes heeft vanwege de hardigheid uwer harten u toegelaten uw vrouwen te verlaten; maar van den beginne is het alzo niet geweest. Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaat, anders dan om hoererij, en een andere trouwt, die doet overspel; en die de verlatene (van de man, Lukas 16:18) trouwt, doet ook overspel. (Mattheüs 19:4-9)

De laatste tekst in Mattheüs 19:9 wordt, net als ds. Hoek doet met Mattheüs 5:32, aangegrepen om een nieuw huwelijk door de verlaten partij bijbels te legitimeren. Men redeneert dan dat er sprake is van hoererij, omdat de man overspel heeft gedaan met een andere vrouw (of er inmiddels mee samenwoont), en dat de achtergebleven vrouw dan vrij is om te hertrouwen, al wordt het niet geboden. Ds. Hoek gebruikt in zijn beantwoording echter uitspraken als 'lijkt het mij van wel' of 'voor zover ik kan zien'. Dat getuigt niet van het 'Alzo zegt de HEERE'. De bijzin 'anders dan om hoererij' in het aangehaalde bijbelgedeelte heeft betrekking op het eerste gedeelte van de tekst betreffende het verlaten van de vrouw door de man indien er bij de vrouw hoererij in het spel is. Dat geldt natuurlijk ook omgekeerd. Als een man overspel pleegt met een andere vrouw, en daardoor zijn ja-woord verbreekt, dan mag zijn vrouw (de verlatene van de man) vervolgens ook niet haar ja-woord verbreken door te hertrouwen met een andere man. Echtscheiding is dan wel mogelijk (de hoerende partij heeft het ja-woord immers al verbroken door een zondige daad) maar niet geboden. Verder staat er in de tekst bij dat degene die de verlatene trouwt ook overspel doet. Er staat niet dat degene die de verlatene trouwt, anders dan bij hoererij, ook overspel doet. Nergens biedt deze tekst dus, net zomin als andere teksten, vervolgens bijbelse legitimatie voor hertrouwen door de verlaten partij. Dat staat niet in beide teksten uit Mattheüs of de andere Evangeliën. Moet de verlaten vrouw of man dan heel haar of zijn verdere leven het kruis van de echtbreuk dragen? Als we zo redeneren dan zijn we vleselijk bezig. Wat zou het in die situaties toch een wonder zijn als geestelijk doorleefd mag worden wat staat in Jesaja 54:5: "Want uw Maker is uw Man, HEERE der heirscharen is Zijn Naam; en de Heilige Israëls is uw Verlosser; Hij zal de God des gansen aardbodems genoemd worden." Dat huwelijksverbond verbreekt nooit! Dan wordt er zalf op de wond gelegd, ziende op de overste Leidsman en Voleinder des geloofs!

Het huwelijk is een verbond tussen één man en één vrouw die voor het leven geldt. Beide echtelieden geven hun ja-woord voor Gods aangezicht en dat mag door geen van beide partijen verbroken worden. Het huwelijk ziet op Christus en Zijn bruid, en Hij houdt het ook nog uit met Zijn kinderen. Wat een wonder is dat! Wat te denken van een Petrus die de Heere Jezus tot driemaal toe verloochende! Jezus keek hem na zijn daad alleen maar aan, en Petrus ging naar buiten en weende bitterlijk. De Heere bidt voor de Zijnen dat hun geloof niet ophoude. Als dat wordt ingeleefd dan smelt de ziel weg van verwondering over de liefde Gods tegenover een ontrouw kind van God. Indien wij ontrouw zijn, Hij blijft getrouw; Hij kan Zichzelven niet verloochenen, 2 Tim. 2:13.

Ds. Hoek betrekt ook niet 1 Korinthe 7:10-11 bij de beantwoording van de vraag. Wat staat daar?
"Doch den getrouwden gebied niet ik, maar de Heere, dat de vrouw van den man niet scheide; En indien zij ook scheidt, dat zij ongetrouwd blijve, of met den man verzoene; en dat de man de vrouw niet verlate." Als één van de echtelieden overspel pleegt dan wordt van die kant het huwelijksverbond verbroken, maar dat mag dan vervolgens niet door de verlatene ook gedaan worden door te hertrouwen! Dat leert de Bijbel nergens. Waar slaat "En indien zij ook scheidt" op? Dat slaat op die situatie waarbij haar man overspel heeft bedreven met een ander, zodat van zijn kant het huwelijksverbond gebroken is. Echtscheiding is dan het vruchtgevolg hiervan (maar niet geboden!). Dus in die situatie niet hertrouwen, zo leert de apostel Paulus. De kanttekening (16) bij 1 Korinthe 7:11 is discutabel, want daar staat: "Namelijk anders dan vanwege des mans overspel. Zie Matth. 5:32; 19:9". De kanttekening suggereert hier een scheiding op andere gronden dan bij overspel, hetgeen nooit bijbels te rechtvaardigen is. Dus stel dat de vrouw scheidt van haar man omdat hij elke week dronken is, dan zou dit toegestaan zijn, maar ze mag in die situatie dan niet hertrouwen volgens de kanttekening, want dat zou verzoening in de weg staan. Als mijn interpretatie van de kanttekening mis is, dan verneem ik dat graag. Ook kanttekeningen zijn niet onfeilbaar, want ze zijn Gods Woord niet.

Ds. Hoek zegt verder dat het nobel is om desondanks naar verzoening en heling te staan. Het staan naar verzoening is echter altijd bijbels geboden. Vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren! Tegenwoordig trekt men al zeer snel de conclusie dat verzoening niet meer mogelijk is. Tien jaar wachten is dan geen optie. Neem echter eens andere situaties in de Bijbel waarbij de gelovige lang moest wachten op vervulling? Denk aan de geboorte van Izaäk. Na het huwelijk van Izaäk met Rebekka duurde het twintig jaar voordat Rebekka zwanger werd, waarbij de HEERE is gesmeekt in het gebed om de kinderzegen. Zeggen we dan niet vaak te gauw dat verzoening niet mogelijk is? Er is geloof voor nodig (gave Gods) om aan te houden in de gebeden voor man en vrouw, voor de kinderen, en zelfs voor onze vijanden.

Er zijn twee situaties die genoemd worden in de Bijbel waarbij hertrouwen geoorloofd is. Die kunt u beschreven vinden in de brief van de apostel Paulus aan de gemeente van Korinthe, en wel in hoofdstuk 7. Het eerste geval betreft de situatie waarbij een broeder (gelovige man) een ongelovige vrouw heeft of waarbij een zuster (gelovige vrouw) een ongelovige man heeft. Het kwam voor dat één van de echtelieden tot bekering kwam op de prediking van de apostelen, maar waarbij de ongelovige wederhelft aangaf te willen scheiden vanwege vijandschap tegen het geloof. U kunt dat vinden in 1 Korinthe 7:12-16. Er staat hier duidelijk dat indien de ongelovige scheidt (dus de gelovige zal nooit de scheiding doen) dat hij scheide. De broeder of zuster (d.i. de gelovige) wordt in zodanige gevallen (bij haat tegen het geloof) niet dienstbaar gemaakt. Niet dienstbaar zijn betekent vrij zijn. Dienstbaar zijn geldt de dienstbaren (onder de wet) en niet degenen die vrij zijn (onder de genade). Het tweede geval staat beschreven in 1 Korinthe 7:39 (en ook in Romeinen 7:2-3) waar staat dat een vrouw door de wet verbonden is, zo lange tijd haar man leeft; maar indien haar man ontslapen is, zo is zij vrij om te trouwen die zij wil, alleenlijk in de Heere. In dat geval is hertrouwen geoorloofd maar niet geboden, zoals we ook in vers 40 kunnen lezen. Deze twee voorbeelden zijn dus de enige mogelijkheden waarbij hertrouwen geoorloofd is. Ook als het gaat om dit onderwerp dient Schrift met Schrift vergeleken te worden en mogen bijbelteksten niet geïsoleerd worden van elkaar.

De RD-artikelen
Dr. G.A. Van den Brink (we kennen hem van nabij met zijn arminiaanse, kuyperiaanse en redeneerkundige inslag) spant allerlei theologen en confessies voor zijn kar om een ruimtere praktijk te legitimeren van scheiden en hertrouwen, waarbij hij de zogeheten analogiesleutel gebruikt. Dat betekent dat hij meer legitimaties ziet voor echtscheiding en hertrouwen omdat in de Bijbel enkele voorbeelden worden genoemd die in een breder kader gezet kunnen worden. Denk bijvoorbeeld aan situaties in het huwelijk waarbij sprake is van verwaarlozing of geweld. Dit zijn overigens verschrikkelijke gevallen waarbij een huwelijk ontaardt in vernedering en bedreiging van de huwelijkspartner. Wat een wonder als het in het huwelijk dan (misschien na vele jaren) toch weer goed mag komen door Gods genade, en dat je in verwondering moet zien op Gods bewarende hand! We gaan verder met Van den Brink. Hij koppelt hertrouwen als een vervolg op scheiden, alsof die twee aan elkaar verbonden zijn als een bijbels recht. Verschrikkelijk is dat!

Uit het artikel van Van den Brink wil ik het volgende citaat naar voren halen: "De gedachte dat echtscheiding soms wel toegestaan is maar hertrouwen niet, komt bij de genoemde gereformeerde schrijvers niet voor. Volgens hen geldt dat waar echtscheiding bijbels gezien is toegestaan, hertrouwen geoorloofd is. Hierin speelt 1 Korinthe 7:8-9 een belangrijke rol: mensen die na echtscheiding (weer) ongetrouwd zijn, hebben de oproep te trouwen als zij de gave van onthouding niet hebben. Als zij ongetrouwd zouden moeten blijven, worden zij immers verplicht voor de rest van hun leven te blijven onder de verleiding tot hoererij (1 Kor. 7:2) en zijn ze vatbaar voor satans verzoeking (1 Kor. 7:5). In 1 Korinthe 7:27-28 gaat het volgens Matthew Poole mede over hertrouwen na echtscheiding. Hij acht de interpretatie geoorloofd: „Bent u gescheiden? Zoek geen vrouw. Maar ook wanneer u trouwt, doet u daarmee geen kwaad."
Van den Brink betrekt het ongehuwd zijn na een scheiding op het gedeelte uit 1 Korinthe 7:1-9, terwijl de apostel Paulus hier ALLEEN spreekt over ongetrouwden die nooit getrouwd zijn geweest en over weduwen! De apostel spreekt dus NIET over ongetrouwden na een verbroken huwelijk! U ziet hoe Gods Woord geweld wordt aangedaan door dit soort leraren. Geen enkele dominee (ds. W. Silfhout en ds. R. van Kooten) gaat er in hun artikel op in. Ze lezen over dit soort van Schriftvervalsing gewoon heen! Van den Brink wil gaan in de lijn van de (Nadere) Reformatie terwijl hij zich ALLEEN op Gods Woord had moeten beroepen!

Ds. W. Silfhout verwerpt wel de analogiesleutel om een ruimere praktijk van echtscheiding en hertrouwen toe te staan met de woorden: "De hermeneutische regel van de analogie kan in bepaalde gevallen zeker worden toegepast, maar laten we er toch voor waken de gronden van echtscheiding steeds verder op te rekken en zo mee te gaan met de geest van de tijd.", maar helaas geeft hij niet aan welke bepaalde gevallen hij bedoelt als het gaat om het toepassen van analogie. Dat had voor de lezers wel verhelderend kunnen zijn. Een analogie is bijvoorbeeld Jesaja 54:1 en Galaten 4:27. U treft hier de overeenkomst (analogie) tussen beide teksten met in dit geval een allegorische (zinnebeeldige) inhoud, verwijzende naar Hagar en Sara, de twee verbonden. Het ene van de berg Sinaï, tot dienstbaarheid barende, hetwelk is Hagar (het Jeruzalem dat nu is, en dienstbaar met haar kinderen). Het andere verwijst naar Jeruzalem dat boven is, dat is vrij, hetwelk is ons (gelovigen) aller moeder. Je bent òf onder de wet (dienstbaarheid) of onder de genade (vrijheid in Christus). Verder leert ds. Silfhout ook dat hertrouwen na echtscheiding mag bij overspel, hetgeen nergens in Gods Woord staat, en dus ongeoorloofd is zoals we hierboven al hebben aangetoond.

Tot slot nog kort dr. R. van Kooten, de bevestiger van dr. G.A. van den Brink in Kralingseveer. Hij koppelt ook hertrouwen aan scheiden bij overspel, terwijl de Bijbel daar geen grond voor geeft. Christus en Paulus zouden leren dat er één echtscheidingsgrond is die recht geeft op hertrouwen. Dus Christus en Paulus zouden leren dat er een grond is voor de zonde! Christus en Paulus zijn duidelijk: Wat God samengevoegd heeft scheide de mens niet! Het volgende citaat rechtvaardigt volgens ds. Van Kooten hertrouwen na overspel: "De Heere Jezus verwerpt dit en formuleert heel absoluut: „Wat God samengevoegd heeft, scheide de mens niet.” Alleen God mag door de dood twee gehuwden scheiden. Op deze regel is slechts één uitzondering en dat is overspel. Een overspelige breekt zelf de echt tot in de hemel. In dit geval komt in de wet de doodstraf om de hoek kijken en wordt de man of vrouw die bedrogen werd, weduwe of weduwnaar en is dus vrij om te hertrouwen (Rom. 7:2-3)."
Dan wil ik ds. Van Kooten eens vragen hoe de Heere Jezus omging met de vrouw die op de daad van overspel betrapt is? (Johannes 8:1-11) Verklaarde de Heere Jezus de vrouw, nadat zij betrapt was op overspel, dood? Nee, dat deed Hij niet, Hij verleende haar genade en sprak "Ga heen en zondig niet meer"! Wat een wonder dat de Heere nog een geestelijk hoerachtig volk wil aannemen tot een reine maagd, nog goddelozen wil rechtvaardigen uit en door Zijn genade. De Heere Jezus nederbukkende schreef met de vinger in de aarde. Het staat er tweemaal in dit gedeelte. Er staat geen verwijzing bij deze tekst, maar in Jeremia 17:13 staat: "O HEERE, Israëls Verwachting, allen die U verlaten, zullen beschaamd worden; en die van mij afwijken, zullen in de aarde geschreven worden; want zij verlaten den HEERE, de Springader des levenden waters." Allen die van de Heere afwijken zullen in de aarde geschreven worden, terwijl de naam van deze overspelige vrouw, door Gods genade, in de hemelen geschreven is (Lukas 10:20). Wat geldt ons, dominee of wie dan ook? Staan onze namen in de aarde of in de hemelen? Lees over het doodverklaren van de overspelige echtgenoot wat staat in het artikel van prof. David Engelsma (hieronder).
Hertrouwen wil ds. Van Kooten weer niet legitiem verklaren in de situatie waarbij een ongelovige wil scheiden van de huwelijkspartner die tot geloof gekomen is (1 Korinthe 7:15). Het 'niet dienstbaar' zijn van de broeder of zuster (gelovige) heeft er volgens hem ermee te maken dat deze zich niet slaafs neer te leggen bij de eis van de ander (ongelovige) om te scheiden. Niet dienstbaar zijn betekent echter vrij zijn. Dienstbaar zijn geldt de dienstbaren (onder de wet) en niet degenen die vrij zijn (onder de genade).

Tot slot, lees eens de Bijbelse onderbouwing van Matheüs 19:9 in het volgende artikel 'Meer zicht op echtscheiding en hertrouwen: Matheus 19:9' van de hand van prof. David Engelsma. Er is dus geen enkele van de vier aangehaalde predikanten die er een bijbelse ethiek op na houden, overeenkomstig Gods Woord. En bovengenoemde predikanten staan synoniem voor alle predikanten in kerkelijk Nederland (als er één is die het anders leert hoor ik het graag). Laat hij zich dan publiekelijk uit met een bijbelse leer op echtscheiding en hertrouwen! Massaal worden huwelijken na echtscheiding weer ingezegend overeenkomstig de visie van dr. G.A. van den Brink. De HEERE geve in te keren tot onszelf en te handelen als Ezra deed bij de gemengde huwelijken: "Als ik nu deze zaak hoorde, scheurde ik mijn kleed en mijn mantel; en ik trok van het haar van mijn hoofd en van mijn baard uit, en zat neder, verbaasd." (Ezra 9:3) en "En ik zeide: Mijn God, ik ben beschaamd en schaamrood om mijn aangezicht tot U op te heffen, mijn God; want onze ongerechtigheden zijn vermenigvuldigd tot boven ons hoofd en onze schuld is groot geworden tot aan den hemel." (Ezra 9:6)

Hieronder treft u tot slot een aantal Bijbelgedeelten waarnaar verwezen is in dit artikel en aanverwante teksten:

• Gij nu zegt: Waarom? Daarom dat de HEERE een Getuige geweest is tussen u en tussen de huisvrouw uwer jeugd, met dewelke gij trouwelooslijk handelt, daar zij toch uw gezellin en de huisvrouw uws verbonds is. Heeft Hij niet maar één gemaakt, hoewel Hij des geestes overig had? En waarom maar dien enen? Hij zocht een zaad Gods. Daarom, wacht u met uw geest, en dat niemand trouwelooslijk handele tegen de huisvrouw zijner jeugd. Want de HEERE, de God Israëls, zegt dat Hij het verlaten haat, alhoewel hij den wrevel bedekt met zijn kleed, zegt de HEERE der heirscharen; daarom, wacht u met uw geest, dat gij niet trouwelooslijk handelt. (Maleachi 2:14-16)
• Er is ook gezegd: Zo wie zijn vrouw verlaten zal, die geve haar een scheidbrief. Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaten zal, anders dan uit oorzaak van hoererij, die maakt dat zij overspel doet; en zo wie de verlatene zal trouwen, die doet overspel. (Mattheüs 5:31-32)
• En de farizeeën kwamen tot Hem, verzoekende Hem en zeggende tot Hem: Is het een mens geoorloofd zijn vrouw te verlaten om allerlei oorzaak? Doch Hij antwoordende zeide tot hen: Hebt gij niet gelezen, Die van den beginne den mens gemaakt heeft, dat Hij hen gemaakt heeft man en vrouw? En gezegd heeft: Daarom zal een mens vader en moeder verlaten en zal zijn vrouw aanhangen, en die twee zullen tot één vlees zijn? Alzo dat zij niet meer twee zijn, maar één vlees. Hetgeen dan God samengevoegd heeft, scheide de mens niet. Zij zeiden tot Hem: Waarom heeft dan Mozes geboden een scheidbrief te geven en haar te verlaten? Hij zeide tot hen: Mozes heeft vanwege de hardigheid uwer harten u toegelaten uw vrouwen te verlaten; maar van den beginne is het alzo niet geweest. Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaat, anders dan om hoererij, en een andere trouwt, die doet overspel; en die de verlatene trouwt, doet ook overspel. (Mattheüs 19:3-9)
• En Hij zeide tot hen: Zo wie zijn vrouw verlaat, en een andere trouwt, die doet overspel tegen haar. En indien een vrouw haar man zal verlaten, en met een anderen trouwen, die doet overspel. (Markus 10:11-12)
• Een iegelijk, die zijn vrouw verlaat, en een andere trouwt, die doet overspel; en een iegelijk, die de verlatene van den man trouwt, die doet ook overspel. (Lukas 16:18)
• Want een vrouw, die onder den man staat, is aan den levenden man verbonden door de wet; maar indien de man gestorven is, zo is zij vrijgemaakt van de wet des mans. Daarom dan, indien zij eens anderen mans wordt, terwijl de man leeft, zo zal zij een overspeelster genaamd worden; maar indien de man gestorven is, zo is zij vrij van de wet, alzo dat zij geen overspeelster is, als zij eens anderen mans wordt. (Romeinen 7:2-3)
• Doch den getrouwden gebiede niet ik, maar de Heere, dat de vrouw van den man niet scheide. En indien zij ook scheidt, dat zij ongetrouwd blijve, of met den man verzoene; en dat de man de vrouw niet verlate. (1 Korinthe 7:10-11)
• En een vrouw die een ongelovigen man heeft, en hij tevreden is bij haar te wonen, dat zij hem niet verlate. Want de ongelovige man is geheiligd door de vrouw, en de ongelovige vrouw is geheiligd door den man; want anders waren uw kinderen onrein, maar nu zijn zij heilig. Maar indien de ongelovige scheidt, dat hij scheide; de broeder of de zuster wordt in zodanige gevallen niet dienstbaar gemaakt; maar God heeft ons tot vrede geroepen. (1 Korinthe 7:13-16)
• Een vrouw is door de wet verbonden, zo langen tijd haar man leeft; maar indien haar man ontslapen is, zo is zij vrij, om te trouwen, dien zij wil, alleenlijk in den Heere. (1 Korinthe 7:39)