Bijna twintig jaar na een pijnlijke en ingrijpende kerkscheuring brengen twee protestantse kerken in Apeldoorn kerkelijke eenheid in praktijk. De plaatselijke hersteld hervormde kerk (HHK) en hervormde kerk (PKN) voegen de daad bij het woord door middel van kanselruil. Aldus de openingszin van het eerste artikel.
Vraag 1: Bent u met deze predikanten/kerkenraden van mening dat kanselruil een geschikt middel is om eenheid in Christus uit te stralen?
PdO: Christus kan niet gedeeld zijn. Wij zijn dus geroepen tot kerkelijke eenheid.
MGvdH: Hierbij wordt het lichaam van Christus, de Kerk (bestaande uit Christus en Zijn gelovigen) vereenzelvigd met de uiterlijke gestalte van de kerk. Eenheid buiten de waarheid is onmogelijk.
PdO: Kerkelijke structuren kunnen maar moeizaam veranderd worden. Daarom kan kanselruil een goede eerste stap zijn. Zo kan er iets zichtbaar worden van de eenheid in Christus die
de kerkmuren overstijgt. Ik zou al diep dankbaar zijn als dat kan worden bereikt.
MGvdH: Het blijkt maar weer dat ook deze dominee niet om Gods wil buiten de PKN is gebleven. Hij heeft de anderen niet bij God vandaan gewaarschuwd om die gang naar de PKN niet te maken, omdat
dit om Gods wil onmogelijk is. Hij spreekt wel van schuld maar daar blijkt dus niets van in de praktijk. De Heere heeft Zijn afgunst laten blijken en dat heeft destijds koningin Beatrix bevestigd door
met ongedekt hoofd de fusiedienst bij te wonen. Ikabod, de eer is weggevoerd. Dominee Den Ouden stapt hier met zevenmijlslaarzen overheen.
GK: Hij wijst op Johannes 17:21, waar Christus bidt om de eenheid van Zijn gelovigen. Het gaat daarbij in de eerste plaats om geestelijke eenheid in de waarheid van Gods Woord. Maar kerkelijke
eenheid is daar onlosmakelijk mee verbonden. Als er één plaats bij uitstek is waar Bijbelse eenheid opbloeit is het wel rondom de kansel. De Heilige Geest bouwt de Kerk van Christus immers
allereerst plaatselijk door de verkondiging van het Evangelie. Daarom is kanselruil een belangrijke stap om elkaar geestelijk te leren (her)kennen rond het Woord.
MGvdH: Dominee Kater komt wel met Johannes 17, maar de waarheid van Gods Woord leert dat het onmogelijk is om samen te werken met degenen die overtreden en niet in de leer van Christus blijven.
Dezulken heben God niet. U kunt dit lezen in de tweede zendbrief van de Apostel Johannes. Kortom, degenen die de Pilatuskerk hebben mogelijk gemaakt kunnen onmogelijk voor kinderen Gods gehouden
worden zolang ze niet in de schuld voor God zijn gekomen en dit verband verlaten hebben. De Heilige Geest bouwt de Kerk niet buiten de overtuiging van zonde om. En dan zal ook waar moeten worden
wat David in Psalm 32 belijdt: Welgelukzalig is hij, wiens overtreding vergeven, wiens zonde bedekt is. Dat is de Kerk. Een Evangelie zonder de prediking van de Wet is geen Evangelie. Dat de
Wet niet gepreekt en gehanteerd wordt blijkt uit alle kerkelijke gedachtenspinsels van deze drie dominees.
GK: Het is daarbij wel belangrijk om dit ook kerkordelijk formeel mogelijk te maken, voegt Kater toe. Ook is het een belangrijke vraag of een kanselruil overal op een opbouwende
manier mogelijk is. De wonden die de breuk van 2004 veroorzaakt heeft blijken er wederzijds soms nog te zijn. Dat vraagt om wijsheid bij predikanten en kerkenraden. Het zoeken van eenheid met
anderen mag niet ten koste van de interne eenheid in de gemeente gaan.
MGvdH: Om met het laatste te beginnen. Het zoeken van schijneenheid door hervormden met de gereformeerden en de lutheranen ging destijds wel ten koste van de interne eenheid van de gemeente.
Dominees en kerkenraden die, tegen het bevel van Gods Woord in, meegingen met de PKN, hebben de gemeenten opgeofferd voor de oprichting van het sodomitische kerkverband. Het waren dus vossen
die de wijngaard verdierven. Kater wil het ook nog eens kerkordelijk formeel mogelijk maken. Ook deze dominee stapt dus met zevenmijlslaarzen over de schuld heen, en denkt die, met kerkordelijke
aanpassingen en wijsheid van predikanten en kerkenraden, te kunnen gladstrijken.
WvV: Kanselruil is het beste middel om nader tot elkaar te komen, stelt prof. dr. W. van Vlastuin, een voorvechter van kerkelijke eenheid binnen de Hersteld Hervormde Kerk.
“Er bestaan in het kerkelijke leven tal van commissies en deputaatschappen om over eenheid te spreken, maar het echte contact ontstaat door de gemeenschap onder en door
het Woord. De kerk wordt immers geboren uit (de prediking van) het Woord.”
MGvdH: Tja, al die commissies en deputaatschappen zijn allemaal menselijke verzinsels die op niets uitlopen. Ook deze dominee is een pleitbezorger van kanselruil. Ze hebben bij CVandaag wel
de goede dominees uitgekozen. Van Vlastuin schrijft zelfs boeken zoals
'Verantwoord geloof' samen met roomsen, arminianen en andere vijanden van de
waarheid Gods. Het is een wolf in schaapskleren. Deze dominee had allang onder de tucht gezet moeten worden.
Vraag 2: Los van kanselruil: in hoeverre is bijna twintig jaar na de pijnlijke breuk de tijd rijp om intensievere vormen van samenwerking te zoeken tussen HHK en PKN? En op welke manier kan
die samenwerking concreet worden ingevuld?
WvV: Deze vraag kent twee kanten. In de eerste plaats is na 2004 de tijd altijd al rijp geweest voor samenwerking met orthodox-gereformeerde gemeenten en ambtsdragers binnen de PKN. Het is
goed om te beseffen dat er geen onderlinge theologische conflicten aan de breuken van 2004 ten grondslag lagen. Alle gemeenten en ambtsdragers werden geconfronteerd met een proces dat niemand
begeerde. De kritiek op dit proces was eenparig, maar op het scherp van de snede was er soms een minimaal verschil in kerkleer dat leidde tot gescheiden kerkelijke wegen. Het onderscheid tussen
instituut en persoon maakt het mogelijk om de broederschap te blijven beoefenen. Ook binnen de PKN zijn er velen die nog steeds een geding voeren met het instituut en de identiteit van de PKN.
Dat geeft verbondenheid om samen geworteld te zijn in het gereformeerde belijden.
MGvdH: Geen onderlinge theologische conflicten? Zeker wel. Er was geen gemeenschappelijk verstaan van de Schrift en dat is sowieso al een theologisch conflict. Er was een Gereformeerde Bond, die
wat betreft de leer bont was. Daarnaast was er de kring rondom het blad 'het gekrookte riet' die zich theologisch niet konden vereenzelvigen met de Gereformeerde Bond. Er was dus al in de NHK een breuk
wat betreft de leer. Dat sneeuwde onder omdat er, om zo maar te zeggen, een gemeenschappelijke vijand was: het SoW-proces. De kring rond het blad 'het gekrookte riet' was veel te optimistisch toen ze
samen met Bonders ten strijde optrokken tegen het SoW-proces. Ook Van Vlastuin kon destijds om Gods wil en des gewetens wil niet mee naar de PKN. Wat dit inhoudt blijkt nergens uit. Tegenwoordig
spreekt men alleen nog over het geweten en verzwijgt men 'om Gods wil'. Het bij God vandaan waarschuwen als wachter op Sions muren is er niet bij. Dat kan ook niet verwacht worden van stomme
honden die niet bassen kunnen (Jesaja 56:10). Het geding van velen binnen de PKN met de identiteit van de PKN is op niets gebaseerd, en alleen maar menselijk geworstel.
WvV: In de tweede plaats blijft het geding met de PKN als instituut bestaan. Ik acht het nog steeds onbestaanbaar dat men met een meerderheid van stemmen de identiteit van de
oude Nederlandse Hervormde Kerk meende te kunnen en te moeten veranderen. Predikanten die als onder ede zich hadden verbonden aan het gereformeerde identiteit van de Nederlandse Hervormde Kerk
en daar om God en hun geweten trouw aan wilden blijven, kregen een brief dat zij ‘uit het ambt ontheven’ werden. Ook kregen zij te maken met het juridisch geweld van PKN. Verschrikkelijk allemaal.
Daar komt bij dat door het verdwijnen van de oude Nederlandse Hervormde Kerk het gemeenschappelijk oriëntatiepunt voor de kerken in ons land is weggevallen. Ik acht dat een oordeel en ik zie
zich dat steeds meer voltrekken. Kortom, ook binnen de PKN zijn er velen die nog steeds een geding voeren met het instituut en de identiteit van de PKN. Dat geeft verbondenheid in deze tijd van
secularisatie om samen geworteld te zijn in het gereformeerde belijden.
MGvdH: Hij noemt nu dat predikanten, waaronder hij dus, om God en hun geweten trouw wilden blijven aan de gereformeerde identiteit van de NHK. Dat 'om Gods wil' houdt wat in! Dat betekent dat
anderen die wel meegaan tégen Gods wil in handelen. Die dienen dan met het zwaard des Geestes bestreden te worden. Hun aanwezigheid in de PKN rechtvaardigt de zaak van de PKN met een sodomitisch
pilatusfundament. Van Vlastuin spreekt wel van oordeel, maar ook dat oordeel strijkt hij glad met kanselruil. Hij weet dus niet waar hij het over heeft. Overigens lag er al een oordeel op de NHK
en begon dit niet vanaf 2004. De bijbelse grondslag van Schrift en belijdenis was voor het overgrote deel van de NHK een museumstuk, en ook toen werd sodomie toegestaan. Met de PKN is de bijbelse
grondslag echter ingeruild voor duivelse pluriformiteit en is de kerkorde sodomitisch gemaakt. Nogmaals, het is onmogelijk voor Gods volk om daaraan mee te werken. Hoevaak moeten we dat
nog benadrukken? Het is echter bij dit drietal dominees aan dovemansoren gericht.
PdO: Ik heb 2004 als een drama ervaren. En de pijn wordt na zoveel jaren eerder meer dan minder. Ik kan en wil er niet aan wennen. Het woord ‘hersteld’ krijg ik maar moeizaam over mijn lippen.
Ik ben gewoon hervormd. Kort na 2004 was ik met SGP-senator Diederik van Dijk betrokken bij het Hervormd Beraad, waaraan broeders uit de PKN en de HHK deelnamen. Maar dat is na een paar jaar
doodgebloed. We stonden voor een voldongen feit en daar is niets aan te veranderen.
MGvdH: Ervaren als een drama. Ja, dat roepen ze allemaal. Het gaat echter om de eer van God. Daar hoor ik geen dominee over in dit artikel. Het woord 'hersteld' is toegevoegd omdat de NHK (in
hersteld verband) boog voor de PKN-Achab en bang was voor juridische stappen. Als het ze werkelijk om de eer van God te doen was, had men nooit gebogen voor de PKN-Achab. Dan had men net als
Naboth geweigerd. Het Hervormd Beraad was niet uit God en al dat gebroeder al helemaal niet. Ze houden elkaar alleen maar de handen boven het hoofd en weigeren om in de schuld voor God te komen.
PdO: Nu we zo’n twintig jaar verder zijn merk ik her en der het verlangen naar toenadering. Al weet ik ook dat niet iedere gemeente en voorganger er warm voor loopt. Maar het is goed
hervormd om binnen de bandbreedte van Schrift en belijdenis elkaar ruimte te gunnen. Een heilzame oefening in katholiciteit. Tegelijk een test van ons geestelijke niveau. Het zou me een lief
ding waard zijn als dat kerkordelijk geregeld kon worden. Persoonlijk weet ik me geestelijk van harte verbonden aan diverse ambtsbroeders en vrienden in de PKN.
MGvdH: Ja, ja, elkaar ruimte gunnen binnen de bandbreedte van Schrift en belijdenis. Alsof Gods Woord ruimte laat om een pilatusfundament te stichten en sodomie te legaliseren. Dat past kennelijk
allemaal binnen de bandbreedte van Gods Woord. Een heilzame oefening in katholiciteit noemt hij het samenwerken met PKN-ers die dat mogelijk hebben gemaakt. Het feit dat hij zich geestelijk
verbonden weet met ambtsbroeders in de PKN geeft al aan dat hij vindt dat Gods volk mee kan werken aan het legaliseren van sodomie en verkrachting van de leer van Christus. Dat is echter ten
enenmale onmogelijk. Ik ken geen enkel bijbels voorbeeld van een kind Gods die dat doet. Daar bewaart de Heere de Zijnen voor. Deze dominee, en ook de andere twee, kunnen dus niet bijbels
onderscheiden en zijn totaal verblind.
GK: Hervormd-gereformeerden binnen de PKN en de HHK hebben dezelfde geestelijke wortels en tot 2004 een gezamenlijke kerkgeschiedenis. Dat lijkt me een belangrijke reden om bij het zoeken van
eenheid ons in de eerste plaats te bezinnen op mogelijke vormen van samenwerking met hen die in 2004 meenden een andere keus te moeten maken. Tegelijkertijd moeten we daarbij ook de realiteit
onder ogen blijven zien. Als HHK konden we in ons geweten niet mee naar de nieuw gevormde fusiekerk omdat deze, in tegenstelling tot de NHK, niet langer meer de gereformeerde belijdenis erkent
als de enige gezaghebbende belijdenis van Gods Woord voor de hele kerk. Dat feit ligt er nog steeds; waardoor ik geen mogelijkheden voor samenwerking zie met de landelijke PKN.
MGvdH: Dominee Kater moet eens de Schrift lezen. Wat staat er in 1 Johannes 2:19? Zij zijn uit ons uitgegaan, maar zij waren uit ons niet; want indien zij uit ons geweest waren, zo zouden zij
met ons gebleven zijn; maar dit is geschied opdat zij zouden openbaar worden, dat zij niet allen uit ons zijn. Dit is van toepassing op allen die met de PKN zijn meegegaan (wat overigens niet
wil zeggen dat allen die niet met de PKN zijn meegegaan tot het ware volk Gods behoren). Die keus van de anderen is een vervloekte keus. Dat dominee Kater dit verzwijgt blijkt wel uit het feit
dat hij het alleen over het geweten heeft om niet mee te gaan naar de PKN. Het geweten is echter een slap gevalletje als het buiten Gods wil om wordt gehanteerd.
En hierin oefen ik mijzelven, om altijd een onergerlijke consciëntie te hebben bij God en de mensen (Handelingen 24:16). Een onergelijk geweten is namelijk niet in tegenspraak met Gods wil.
Hij verzwijgt dat men om Gods wil niet mee kon gaan. Samenwerking met de plaatselijke PKN of met de landelijke PKN is één en hetzelfde. Plaatselijk kun je wel denken een hek om de gemeente te kunnen zetten waarbinnen de gereformeerde
belijdenis geldt, maar tegelijk moet je anderen gelijke rechten geven om een andere grondslag te hanteren. De aanwezigheid in de PKN rechtvaardigt de zaak van de PKN, alsdus destijds dr. C.A. van
der Sluijs, die als een hond tot zijn uitbraaksel is teruggekeerd.
GK: Niettemin zijn er plaatselijk gelukkig soms wel mogelijkheden voor. Daarbij denk ik aan gezamenlijke Reformatieherdenkingen, de zondagsschool, jeugdwerk en ander
verenigingswerk. Het is heel mooi als dit kan plaats vinden in wederzijdse geestelijke (h)erkenning en belangrijk om dat zoveel als mogelijk is te bevorderen.
MGvdH: Gezamenlijke reformatieherdenking? Dus met degenen die de kerk hebben beroofd van de bijbelse (reformatorische) grondslag gaan we de reformatie herdenken? Het is een compleet wangedrocht.
De Heere zegt daarvan in Jesaja 1:13: "Brengt niet meer vergeefs offer, het reukwerk is Mij een gruwel; de nieuwe maanden en sabbatten en het bijeenroepen der vergaderingen vermag Ik niet, het is
ongerechtigheid, zelfs de verbodsdagen." Dat geldt dus van al die gezamenlijke zaken die georganiseerd worden.
Vraag 3: Bent u met de predikanten en kerkenraden uit Apeldoorn van mening dat ‘het onze roeping is om gezamenlijk op te trekken’? In hoeverre probeert u zelf als HHK-predikant eenheid met
broeders en zusters uit de PKN te bevorderen?
WvV: Ik kan het goed begrijpen dat men de weg van de PKN meende te moeten en te kunnen gaan. Ik heb zelf ook intensief gezocht naar ruimte in mijn geweten om deze weg te gaan, het kostte mij
veel strijd om mij van deze weg te distantiëren, maar ik meende voor Gods aangezicht deze weg niet te kunnen gaan. Zo heb ik mij altijd verbonden gevoeld met broeders en zusters in de PKN
zonder dat 2004 daar verandering in heeft gebracht. Bovendien blijft het een roeping om de eenheid te zoeken met broeders en zusters in de PKN, in de CGK, in de (O)GG, in de GKv, enzovoorts. Al
deze denominaties zijn brokstukken van de ene kerk van de Reformatie in ons land. Katholiek beleven betekent dat we blijven leven uit de eenheid en de heelheid van deze historische kerk.
In Katwijk heb ik met hervormde collega’s goede contacten. Bij verschillenden kom ik soms op de koffie.
MGvdH: Ik word echt onpasselijk en hevig verontwaardigd van dit soort reacties. Ik kan... Ik heb.... Ik meende... Allemaal ik, ik, ik. Nergens laat hij Gods Woord spreken dat stelt dat men Gode
meer moet gehoorzamen dan de mensen (Handelingen 5:29). Er is totaal geen begrip op te brengen voor goddeloze wegen. Hij proclameert een roeping om eenheid te zoeken met broeders en zusters buiten
de waarheid van Gods Woord om. In de christelijk gereformeerde kerken heeft men bijvoorbeeld ook unaniem een homorapport aangenomen wat spreekt over homoseksuele broeders en zusters in Christus.
Met zo'n kerkverband kun je ook niet samenwerken. Zelfs dominees van de richting 'Bewaar het Pand' hebben voor dit rapport in de synode gestemd, want het is unaniem in 2013 aanvaard. Het pand is
dus helemaal niet bewaard. De apostel Paulus vermaande Timotheüs met de woorden: O, Timotheüs, bewaar het pand u toebetrouwd, een afkeer hebbende van het ongoddelijk ijdel roepen en van de
tegenstellingen der valselijk genaamde wetenschap (1 Timotheüs 6;20). De drie genoemde dominees in dit artikel bewaren het pand niet (dat kan ook echter alleen door de Heilige Geest geschieden),
en ze hebben ook geen afkeer van het ongoddelijk ijdelroepen door PKN-ers en binnen de HHK. Ze zijn nooit om Gods wil niet meegegaan naar de PKN, want als dat wel zo was zouden ze op een ander
aambeeld slaan. Of er dan nog koffie gedronken wordt is maar de vraag?
GK: We mogen er nooit aan gewend raken dat het lichaam van Christus op aarde gescheurd is. Laten we, in verootmoediging over onze schuld aan alle kerkelijke
gebrokenheid, daarom (blijven) zoeken naar wegen en mogelijkheden om de Bijbelse roeping tot eenheid op een goede wijze gestalte te geven. Persoonlijk weet ik me geestelijk
van harte verbonden aan diverse ambtsbroeders en vrienden in de PKN, maar ook in andere kerken. De kerkelijke gescheidenheid doet me pijn. Daarom zoek ik plaatselijk en
binnen de (kerkelijke) structuren waarin ik me beweeg graag naar goede geestelijke contacten over kerkmuren heen, daarbij allereerst zoekend naar wat ons bindt. Waar mogelijk ben ik ook
graag bereid om deel te nemen aan diverse interkerkelijke initiatieven. Het stemt me erg dankbaar als er bij dergelijke contacten wederzijds geestelijke eenheid ervaren wordt.
MGvdH: Deze dominee pleistert, net als de andere twee, met loze kalk (Ezechiël 13:15; 22:28). Ze spreken wel over schuld maar wandelen met zevenmijlslaarzen over de werkelijke schuld heen.
Ze hebben het nergens over de eer van God. Laat ons onze wegen onderzoeken en doorzoeken, en laat ons wederkeren tot den HEERE, zo zegt de profeet Jeremia in Klaagliederen 3:40.
Waar is dat onderzoeken en doorzoeken van onze (kerkelijke wegen)? Waar is sprake van wederkeren tot de HEERE? Men spreekt niet de waarheid tegen de ander en waarschuwt niet voor de goddeloze
wegen zoals het meegaan met de PKN. Daarom zullen al die kerkelijke activiteiten geen dageraad hebben.
PdO: In Katwijk heb ik met hervormde collega’s goede contacten. Bij verschillenden kom ik soms op de koffie. Daarnaast doen we de zondagschool en het jeugdwerk samen, waarbij in de besturen
beide kerken vertegenwoordigd zijn. Dat gaat allemaal in goede harmonie. Onlangs verzorgde ik samen met ds. Kunz een toerustingsavond. Ook hebben we een paar keer onder meer een gezamenlijke
gebedsdienst georganiseerd. Allemaal dingen waar ik erg dankbaar voor ben. Zeker in onze tijd is het belangrijker dan ooit dat je als kerken gezamenlijk naar buiten treed.
MGvdH: Ook hier blijkt weer de zogenaamde gemeenschap der heiligen met koffiedrinken, toerusting en een gebedsdienst. Deze dominee zet daarnaast de eenheid van de gemeente op het spel en is
de veroorzaker van ergernis. Het feit dat hij niet wordt teruggefloten door de (centrale)kerkenraad in Katwijk zegt ook al genoeg. Als je zo graag kunt samenwerken met de PKN waarom wordt je
dan geen lid van de PKN? Dan kun je met al die PKN-dominees van alles organiseren en in PKN-gemeenten gaan preken.
PdO: Bovenplaatselijk zijn er ook gelegenheden waar ik broeders ontmoet, ik denk aan de Haamstedeconferentie. Dat ervaar ik echt als een oase. Je kunt daar van hart tot hart met
elkaar spreken en de zorgen van kerk en gemeente met elkaar delen. Dan kun je thuis ook elkaars noden bij de Heere brengen. Vaak zijn de woorden van Habakuk bij me: Uw werk,
o HEERE! behoud dat in het leven. Gedenk in de toorn aan Uw ontferming.
MGvdH: Als de woorden van Habakuk werkelijk beleving zijn, en Gods ongenoegen wordt ervaren over kerkelijk Nederland, dan zal Klaagliederen 3:40 ook beleving worden en dan zal er gehandeld
worden overeenkomstig Gods Woord om in de schuld voor God te komen en weder te keren tot de HEERE. Dan houden we elkaar niet meer de handen boven het hoofd en pleisteren we ook niet met
loze kalk. De bijbelse tucht zal dan niet nagelaten kunnen worden. De ware bijbelse tucht is gegrond in de liefde uit God tot God.
M.G. van der Hoeven
31 december 2022